Zęby mleczne, czyli pierwsze zęby dziecka, pojawiają się zwykle między 6. a 30. miesiącem życia i pełnią ważną funkcję w rozwoju jamy ustnej oraz całego układu stomatognatycznego. Choć są one przejściowe, ich budowa i funkcje są bardzo zbliżone do zębów stałych. Wokół zębów mlecznych krąży jednak wiele mitów, z których jeden pojawia się wyjątkowo często: czy zęby mleczne mają korzenie? W tym artykule wyjaśniam, jak zbudowane są zęby mleczne, jak przebiega ich fizjologiczne wypadanie i co dzieje się z ich korzeniami w trakcie wymiany uzębienia.

Jak zbudowane są zęby mleczne?

Zęby mleczne, podobnie jak zęby stałe, składają się z trzech głównych części: korony, korzenia i miazgi. Korona to widoczna część zęba, pokryta szkliwem, która bierze udział w żuciu i gryzieniu. Korzeń zakotwicza ząb w kości szczęki lub żuchwy i utrzymuje go stabilnie w zębodole. Wewnątrz zęba znajduje się miazga, bogato unaczyniona i unerwiona tkanka, odpowiedzialna za odżywianie i wrażliwość zęba.

Każdy zdrowy ząb mleczny posiada w pełni wykształcone korzenie – są one jednak nieco krótsze, cieńsze i delikatniejsze niż w zębach stałych, co odpowiada ich tymczasowej funkcji. Przed wymianą uzębienia korzenie zębów mlecznych stopniowo zanikają w procesie resorpcji, dlatego wielu osobom wydaje się, że w ogóle ich nie posiadają.

Dlaczego zęby mleczne tracą swoje korzenie?

Proces zanikania korzeni zębów mlecznych, czyli resorpcja fizjologiczna, to naturalny etap przygotowujący do ich wypadnięcia i zastąpienia przez zęby stałe. Gdy zaczyna się rozwijać zawiązek zęba stałego, dochodzi do stopniowego nacisku na korzeń zęba mlecznego. W odpowiedzi organizm aktywuje komórki nazywane odontoklastami, które rozpuszczają tkankę korzeniową.

Resorpcja postępuje powoli i zazwyczaj trwa kilka miesięcy. Najpierw zanika część korzenia najbliższa zawiązkowi zęba stałego, a następnie proces przesuwa się w kierunku korony. Gdy korzeń ulegnie prawie całkowitemu zanikowi, ząb mleczny staje się ruchomy i w naturalny sposób wypada.

To właśnie dlatego w momencie wypadnięcia zęba mlecznego można odnieść wrażenie, że nie posiadał on korzenia – w rzeczywistości został on wcześniej zresorbowany przez organizm dziecka.

Jakie znaczenie mają korzenie zębów mlecznych?

Choć korzenie zębów mlecznych zanikają w trakcie wymiany uzębienia, pełnią one bardzo istotną rolę w życiu dziecka. Dzięki nim ząb mleczny:

• utrzymuje stabilność w łuku zębowym, umożliwiając prawidłowe żucie i mówienie,
• przestrzennie kieruje rozwój zęba stałego, tworząc dla niego tor wyrzynania,
• utrzymuje miejsce w łuku zębowym – przedwczesna utrata zęba mlecznego może prowadzić do przesunięć zębów sąsiednich i problemów z ustawieniem zębów stałych,
• pobudza wzrost kości szczęk, co wpływa na prawidłowy rozwój twarzoczaszki.

Korzenie zębów mlecznych są zatem niezbędne, aby ząb mógł spełniać swoje funkcje przez pierwsze lata życia dziecka. Ich resorpcja to naturalny i kontrolowany proces, a nie oznaka niedorozwoju.

Co jeśli ząb mleczny nie traci korzenia?

W niektórych przypadkach proces resorpcji może zostać zaburzony lub całkowicie zahamowany. Taka sytuacja może prowadzić do opóźnienia lub zatrzymania wyrzynania zęba stałego, a także do jego nieprawidłowego ustawienia w łuku zębowym. Jeśli korzeń zęba mlecznego nie ulega zanikowi, ząb może pozostać w jamie ustnej przez wiele lat, utrudniając proces wymiany uzębienia.

W takich przypadkach konieczna jest konsultacja ze stomatologia dziecięca Gliwice lub ortodontą. Na podstawie badania klinicznego oraz diagnostyki radiologicznej (najczęściej zdjęcia pantomograficznego) lekarz może zdecydować o ekstrakcji zęba mlecznego, aby umożliwić prawidłowe wyrżnięcie się zęba stałego.

Zdarza się również, że ząb stały nie rozwija się w ogóle (agenzja), a ząb mleczny, mimo braku resorpcji, pozostaje w jamie ustnej i może pełnić swoją funkcję przez wiele lat. Wówczas decyzję o jego zachowaniu lub usunięciu podejmuje się indywidualnie, w zależności od jego stanu i planu leczenia ortodontycznego lub protetycznego.

Jakie są konsekwencje przedwczesnej utraty zęba mlecznego?

Przedwczesna utrata zęba mlecznego – na przykład wskutek próchnicy, urazu lub konieczności usunięcia – sprawia, że jego korzeń nie zdążył ulec naturalnej resorpcji. W takim przypadku ząb musi być usunięty chirurgicznie. Problemem nie jest jednak sam brak korzenia, lecz to, że inne zęby mogą przemieścić się w wolną przestrzeń, utrudniając prawidłowe wyrżnięcie się zęba stałego.

Aby temu zapobiec, stomatolog może zastosować tzw. utrzymywacz przestrzeni, który zachowa miejsce dla przyszłego zęba stałego. Jest to szczególnie istotne w przypadku zębów trzonowych mlecznych, które pozostają w jamie ustnej aż do 10.–12. roku życia.

Korzenie mleczaków – co warto wiedzieć?

Zęby mleczne posiadają korzenie, które są w pełni wykształcone i odgrywają ważną rolę w prawidłowym rozwoju jamy ustnej dziecka. Ich zanik – czyli fizjologiczna resorpcja – to naturalny proces, który umożliwia bezbolesne i kontrolowane wypadanie zębów mlecznych oraz wyrzynanie się zębów stałych.

Brak widocznego korzenia w momencie wypadania zęba nie oznacza, że nigdy go nie było. Wręcz przeciwnie – obecność korzenia była kluczowa dla utrzymania zęba na miejscu przez pierwsze lata życia. Zaburzenia tego procesu mogą jednak prowadzić do problemów ortodontycznych, dlatego regularne wizyty kontrolne u stomatologa dziecięcego są niezbędne, by odpowiednio monitorować rozwój uzębienia dziecka.

Świadomość budowy i funkcji zębów mlecznych pomaga lepiej zrozumieć ich rolę i znaczenie w zdrowiu jamy ustnej – nie tylko w dzieciństwie, ale również w długofalowej perspektywie rozwoju całego uzębienia.